Üniversitenin Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü, mutfak atıklarının çöp değil, geleceğin hammaddesi olabileceğini kanıtlamak için kolları sıvadı. Bu kapsamda uygulama derslerinin hazırlık ve üretim süreçlerinde oluşan gıda atıkları değerlendiriliyor. Gıda atıkları katma değeri yüksek tabaklara, geri kalanlar da komposta (organik atıkların zamanla ayrışıp toprağı zenginleştiren maddeye dönüşmesi) dönüştürülüyor. Bu sayede hem çevresel etkinin azaltılması hem de üniversite öğrencilerinin sürdürülebilir mutfak kültürüyle gerçek hayatta da temas kurması hedefleniyor.
İstanbul Okan Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü Başkanı Doç. Dr. İlkay Gök gıda atıklarının, küresel ölçekte hem çevresel hem de ekonomik açıdan ciddi sonuçlara yol açtığını anlatıyor: “Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre 2013 yılında gıda atıkları 1,3 milyon tonu aştı. Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre 2022-2024 yılları arasında gıda israfının 1,05 milyar tona ulaştığı belirtildi. TÜİK verilerine göre 2021’de ülkemizde toplam 18,2 milyon ton gıda, çöpe atıldı. Türkiye’de 2021’de yıllık kişi başı üretilen evsel katı atık miktarı ise 340 kilogramdı. 2016 verilerine göre gıda israfı yılda 23,7 Mt CO2 eşdeğeri sera gazı emisyonuna neden olmuş”.
Küresel sera gazı emisyonlarının, %8-10’u gıda israfı kaynaklı
Doç. Dr. Gök gıda atıklarının yalnızca ekonomik kayıplara sebep olmadığını, aynı zamanda üretim, işleme, taşıma ve bertaraf süreçlerinde önemli miktarda sera gazı emisyonuna yol açarak karbon ayak izini artırdığını belirtiyor. “Tarımsal üretim aşamasında kullanılan gübreler, su, enerji ve iş gücü gibi kaynaklar; ürünlerin atılması halinde boşa gider. Bu kaynakların kullanımı sırasında ortaya çıkan karbon salımları, sera gazı emisyonlarını oluşturur. Gıda kaybı ve israfı, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık %8-10’una denk geliyor. Çöplüklere gönderilen organik atıklar, küresel ısınma potansiyeli açısından büyük tehdit”.
Doç. Dr. Gök, FAO verilerine göre, gıda atıkları nedeniyle yılda yaklaşık 3.3 milyar ton karbondioksit eşdeğeri sera gazının atmosfere salındığını ifade ederken, gıda atıklarının azaltılmasının, karbon ayak izinin düşürülmesi açısından stratejik öneme sahip olduğunu söylüyor: “Çöplüklere giden gıda atıkları oksijensiz ortamda hızla çürüyüp metan salıyor. Metan, karbondioksite göre 28 kat daha güçlü bir sera gazı. Yani yemekler tabağınıza gelene kadar suyu, toprağı, emeği, enerjiyi tüketiyor.”
“Kompost ise bu hikâyeyi tersine çeviriyor” diyor Doç. Dr. İlkay Gök. Atığın toprağın besinine dönüştüğünü, çöpe giden organik maddeyi azaltıp metan oluşumunu kestiğini, toprağın karbon tutma kapasitesini yükselttiğini belirtiyor.
İstanbul Okan Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü’nde sürdürülebilir kampüs çalışmaları kapsamında gastronomi mutfaklarında oluşan sebze-meyve kabukları, kahve telvesi, yumurta kabukları gibi organik atıklar kompost kabinlerinde toplanıyor. Ardından kompost alanında uygun karbon-azot dengesiyle toprakla buluşturuluyor. Elde edilen kompost, kampüs içi yeşil alanlarda kullanılıyor. Böylece atıklar kontrollü bir süreçle toprağa geri kazandırılıyor.
Doç. Dr. Gök “Atıksız mutfak yaklaşımı, yalnızca gıda israfını azaltmakla kalmaz; aynı zamanda enerji ve su tüketimini düşürerek çevresel yükü hafifletir” diyor.
“Kompostu, mutfak kültürünün doğal bir parçası haline getirmek istiyoruz”
Doç. Dr. Gök “Öğrencilerimizle birlikte Gıda ve Gastronomide Sürdürülebilirlik ve Tarladan Sofraya Tarım Uygulamaları Dersleri kapsamında kompost sürecini sahada takip ediyor, ayrıştırmadan dönüşüme kadar tüm adımları öğreniyor ve uyguluyoruz. Amacımız, kompostu teorik bir kavram olmaktan çıkarıp, mutfak kültürünün doğal bir parçası haline getirmek. Çünkü kompost hem gezegene hem işletme hesabına iyi geliyor. Bugünün öğrencileri yarının şefleri, işletmecileri ve gıda girişimcileri. Onlar sadece çevreyi korumuyorlar; işin kalitesini, maliyet verimliliğini ve sektörün itibarını da yukarı çekiyorlar. Onların sürdürülebilirlik refleksi kazanması, sadece çevresel bir kazanım değil, aynı zamanda sektörün geleceğine karşı etik bir sorumluluk” diyerek çalışmanın faydasını özetliyor.
Tarladan Sofraya Tarım Uygulamaları Dersi ile sürdürülebilir kampüs
İstanbul Okan Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü’nün, yeşil kampüs hedefi kapsamında bir çalışması daha bulunuyor. İstanbul Okan Üniversitesi Tuzla Kampüsü’nde, Tarladan Sofraya Tarım Uygulamaları Dersi’nde öğrenciler gastronomi tarlasına meyve-sebze ekiyor. Yetiştirdikleri meyve ve sebzeleri kullanarak yemek hazırlıyor. Ders kapsamında organik tarım, sebze ve meyve yetiştiriciliği, toprak özelliklerini öğreniyor. Sürdürülebilir bir yaşam için tarımın önemini, uygulamalı olarak görüyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
